Polkadot istnieje od lat, ale tak naprawdę wystartował zaledwie kilka miesięcy temu wraz z rozpoczęciem aukcji i dołączeniem do sieci pierwszych parachainów, co oznacza, że znajduje się dopiero w początkowej fazie rozwoju ekosystemu.
Polkadot jest siecią “multichain”, która podchodzi do skalowania w wyjątkowy sposób, pozwalając na tworzenie osobnych łańcuchów bloków dla wszystkich kluczowych projektów. Parachainy są podejściem twórców projektu do “shardingu”, czyli dzielenia bazy danych na fragmenty, co pozwala zwiększać ogólną przepustowość sieci i optymalizować koszty użytkowników. W przypadku omawianego dziś projektu każdy członek ekosystemu otrzymuje własny shard nazwany parachain, który pozwala zachować bardzo dużą niezależność (własny token, zarządzanie, mechanizmy), ale jednocześnie korzysta z bezpieczeństwa zapewnianego przez Relay Chain, czyli główny łańcuch Polkadot.
Stan całej sieci pół roku po starcie aukcji analizowałem tutaj:
Podejście Polkadot do tematu shardingu jest wyjątkowe. Opiera się o aukcje wyłaniające zwycięzców, czyli parachainy, które dołączą do sieci. Te projekty płacą za dołączenie do niej blokując (nie wydając/tracąc) tokeny DOT.
Dokładniejsze wyjaśnianie tego jak działa Polkadot, czym jest parachain i innych terminów, które zdecydowanie przydadzą się do zrozumienia tego artykułu, znajdziesz tutaj:
Artykuł nie stanowi porady inwestycyjnej, a jest jedynie subiektywną opinią autora. Przed podjęciem decyzji wykonaj własny research oraz pamiętaj o ryzyku związanym z inwestowaniem.
Tokenomia DOT i jej konsekwencje
Tokenomia DOT jest bardzo ciekawa, ponieważ istnieje wiele zależności, które nie są oczywiste na pierwszy rzut oka. Zacznijmy jednak od wyjaśnienia podstaw.
DOT jest kryptowalutą inflacyjną bez określonego limitu tokenów. Inflacja DOT została ustalona na 10% zgodnie z tym wykresem:
Oś x: Proporcja stakowanych DOT; Oś y: Inflacja; Niebieska linia: nagrody inflacyjne dla stakujących; Zielona linia: Stopa zwrotu
Nie cała inflacja trafia do walidatorów i nominatorów. Część zależna od procenta stakowanych DOT trafia do skarbca. Stamtąd jest dystrybuowana dalej jako wsparcie projektów i inicjatyw oraz w części spalana.
Mimo spalania i skarbca należy pesymistycznie założyć 10% roczną inflację, co sprawia, że za 5 lat podaż zwiększy się do niemal 2 mld tokenów w obiegu (wzrost o 65%), natomiast w ciągu 10 lat do ponad 3.1 mld tokenów. Inflacja sprawia, że nie stakując tokenów nasz udział w sieci co roku jest coraz bardziej rozwadniany, co jest złą wiadomością dla każdego inwestora.
Oczywiście to wszystko pesymistyczne założenia zakładające brak znacznego spalania przez skarbiec oraz brak zmian w tej kwestii, co wcale nie jest wykluczone.
Czy 65% wzrostu podaży w ciągu 5 lat to dużo? Dla perspektywy, w ciągu ostatnich 5 lat podaż Ether w obiegu zwiększyła się o 29%.
Przy cenie $7.5, za 5 lat DOT osiągnęłoby więc kapitalizację dwukrotnie wyższą od dzisiejszej, około 15 mld USD. Każdy musi ocenić sam, czy w ciągu 5 lat Polkadot rozwinie się na tyle, aby przynajmniej utrzymać cenę i osiągnąć… dzisiejszą wycenę np. Cardano.
Kluczowe pytanie brzmi, co z tymi miliardami DOT można w ogóle robić?
Wykorzystanie DOT
DOT służy jako główny token Relay Chain. Jest przeznaczony do pokrywania opłat transakcyjnych, przesyłania wartości, zarządzania, które w Polkadot jest bardzo ciekawe i stale eksploatowane oraz jak to ma miejsce w przypadku systemów POS, do stakingu.
Jednak co jest często zapominane ze względu na design tej sieci, DOT może być także wykorzystywany w dowolnych aplikacjach działających w dowolnych parachainach. Jako zastaw do wzięcia pożyczki, para w DEX, zabezpieczenie do wybicia stablecoina, w zakładach itp.
Wykorzystaniem DOT, które oddziela ten projekt od reszty, jest służenie jako waluta, która pozwala zakupić, a dokładniej mówiąc wynająć parachain na z góry określony czas (zazwyczaj maksymalny, czyli niecałe 2 lata).
Jednak najważniejszą funkcją DOT, jest zapewnienie bezpieczeństwa i uczciwości całej sieci, podobnie jak w przypadku innych mechanizmów Proof of Stake. Dlaczego jest to absolutnie kluczowe? O tym za chwilę.
Skąd DOT czerpie wartość?
Możliwe wykorzystanie to jedno. Używanie i czerpanie z tego wykorzystania wartości przez inwestorów, których “udziały” będą zyskiwać, to drugie. Czy DOT będzie wykorzystywane w sieci? Jako “przesyłanie wartości” pewnie nie więcej niż inne projekty, które również nie służą typowo temu celowi.
Jako opłata na Relay Chain? Tak, ale trzeba pamiętać, że główny ruch użytkowników odbywać się będzie w parachainach i to one będą przetwarzać większość transakcji. Tutaj DOT nieco traci w porównaniu do platform smart kontraktów, gdzie każda transakcja musi być opłacana w natywnej walucie całej sieci.
Oczywiście wraz ze wzrostem adopcji będzie rosnąć ilość transakcji na Relay Chain. Przesyłanie z giełd i na giełdy, staking i unbonding, udział w crowdloans, być może duże wykorzystanie “parathread-ów”, które potrzebują DOT do działania oraz zwykłe przesyłanie DOT znajomym, np. wykorzystując już działającą funkcję prezentu.
Nie zmienia to jednak faktu, że w przypadku opłat w DOT na Relay Chain i podobnego poziomu adopcji, Polkadot nieco traci w porównaniu do platform smart kontraktów, które nie rozdzielają warstw tak jak robi to omawiany dziś projekt.
Jednak opłaty w DOT na Relay Chain, to tylko jedno z wykorzystań tokenów Polkadot. DOT będzie przesyłany do parachainów i tam wykorzystywany, nawet jeśli opłata nie będzie płacona w głównym tokenie całego ekosystemu (może być).
Aktualnie działa zaledwie kilka parachainów. Każdy posiada własny token, a i tak większość z nich opiera swoje działanie o DOT. Acala pozwala wybijać aUSD za pomocą DOT, a Parallel oferuje “płynny staking” DOT oraz rynek pożyczek, gdzie głównym zastawem jest właśnie omawiany dziś token. DOT będzie wykorzystywany tak jak tokeny innych platform smart kontraktów w aplikacjach.
Podobnie jak ciężko wyobrazić sobie protokół pożyczkowy na Ethereum, który nie oferuje depozytu ETH, podobnie ciężko będzie spotkać parachain, który nie korzysta z DOT w aplikacjach finansowych.
To wszystko daje podobny poziom wykorzystania DOT, jak w przypadku właściwie każdego blockchainu oferującego możliwości tworzenia smart kontraktów, z nieco mniejszym udziałem w opłatach transakcyjnych.
Teraz dochodzimy do “bonusów” oferowanych wyłącznie przez Polkadot.
Kluczowe wykorzystanie DOT, to... staking?
W systemach Proof of Stake staking jest kluczowy, ponieważ zapewnia uczciwość i bezpieczeństwo, ale w przypadku Polkadot jest on bardzo ważny dla wszystkich łańcuchów w sieci.
Coś, co jest często niezrozumiane w przypadku Polkadot, to po co ktoś ma płacić miliony USD (w DOT oczywiście) za parachain?
Otóż wynajem miejsca na Polkadot to wynajem bezpieczeństwa zapewnianego przez konsensus Relay Chain i jedyna opłata parachainów za miejsce w bloku Relay Chain. Aktualnie zablokowane w stakingu, w tokenach DOT, jest około 4.7 mld USD u 297 aktywnych walidatorów sieci, a dzięki Nominated Proof of Stake stawka w sieci rozkłada się bardzo równo (co nie znaczy, że nie ma wielorybów…).
źródło: Messari
Powyższa grafika z raportu Messari pokazuje, że aż 95% walidatorów posiada pomiędzy 1,8–2,6 mln DOT.
Cały system stakingu w Polkadot zachęca do decentralizacji i aktywnego udziału w sieci, a więcej szczegółów o tym jak działa i jak nominować tutaj:
Parachainy otrzymują wolność, której większość platform smart kontraktów nie zaoferuje, a jednocześnie dla nowych projektów, Polkadot zapewnia ogromne bezpieczeństwo przed atakami 51% od pierwszego dnia działania, a przy okazji interoperacyjność za pomocą XCM z całą siecią. XCM i jego możliwości to w ogóle temat na osobny artykuł, ale napiszę tylko, że to kolejny plus dołączenia do Polkadot.
Bezpieczeństwo jest bardzo ważnym zagadnieniem, które jest często pomijane w rozważaniach dotyczących tokenomii DOT. W przypadku parachainów, ostateczność zapewnia Relay Chain, co oznacza, że aby cofnąć stan np. Moonbeam, należy zaatakować i cofnąć stan głównego łańcucha sieci, co nie tylko jest bardzo trudne, ale w ogóle się nie opłaca.
Cosmos pracuje nad “Interchain Security”, który pozwoli walidatorom ATOM zabezpieczać także inne sieci, co pokazuje jak taka funkcja jest istotna.
Podobnie jak znaczenie bezpieczeństwa, pomijane jest też to, że blokada DOT przez parachainy, to JEDYNA opłata, jaką ponoszą w zamian za walidację ich stanu na Relay Chain. To tak jakby Arbitrum, jednorazowo zablokowało x ETH na 2 lata zamiast płacić co blok...
Bardzo ważne jest również, że Polkadot zapewni interoperacyjność i bezpieczeństwo także bardziej scentralizowanym rozwiązaniom, które będą posiadać 2, 3 albo 5 zaufanych kolatorów, ale za to oferować darmowe transakcje, a czasem nawet nie potrzebować tokenów. Parachainy są prawdopodobnie najlepszym rozwiązaniem dla budowy aplikacji Web3 w stylu Web2.
Oczywiście należy zrozumieć jedną rzecz. Parachain ma własne zarządzanie i kolatorów, którzy przesyłają bloki parachaina do Relay Chain. Te bloki MUSZĄ być prawidłowe, aby zostać zaakceptowane. Jeśli jednak zasady zostaną zmienione, a wszyscy kolatorzy będą współpracować, mogą oni kontrolować łańcuch parachaina, również źle, co nie zmieni faktu, że NIE będą w stanie zmienić przeszłości i przeszłych bloków (chyba że poprzez jakiś wyrafinowany atak na zarządzanie). Dodatkowo Polkadot stosuje moduły zabezpieczające takie jak opracowywane SPREE, które zapewnia, że wiadomości przesłane z parachiana A do B, będą odpowiednio wykonane.
Relay Chain nie zapewnia magicznej uczciwości wszystkich projektów, a jedynie warstwę, na której potwierdzone bloki są ostateczne i właściwie nie da się tego zmienić. Poza tym zabezpiecza komunikację między łańcuchami.
Aukcje parachainów a DOT
Aukcje parachain-ów to coś, czego żaden inny projekt (oprócz Kusama oczywiście) nie oferuje. Pomysł na wykorzystanie modelu wynajmu miejsca w sieci na określony czas ma swoje jasne i mniej jasne konsekwencje.
Jedną z nich jest większe wykorzystanie dla DOT. Blokowanie tokenów na 2 lata naturalnie ogranicza podaż w obiegu, choć jak można zaobserwować po 20 aukcjach, wpływa niekorzystnie na staking. Ponad 10% DOT zostało już zablokowane w aukcjach, ale ilość podaży w stakingu to zaledwie 51%.
Wydaje się więc, że wcale nie odbije się to aż tak pozytywnie na DOT jak przewidywano, a ilość ogólnej podaży poza obiegiem (staking + aukcje) będzie dążyć do poziomu podobnego do innych sieci POS (około 60% - 70%). Fundacja Web3 zakładała, że ilość tokenów poza obiegiem wyniesie po aukcjach nawet 80%, co przy spadającym zainteresowaniu crowdloans wydaje się mało prawdopodobne.
Warto wiedzieć, że cenę za wynajem wyznacza rynek, więc możliwy jest zarówno spadek, jak i wzrost cen, ale system zbiórek sprawia, że koszty projektów są zazwyczaj takie same… niemal zerowe.
Wiele informacji mówi o tym, że wynajem parachiana jest “za drogi”, ale prawda jest taka, że za miejsce płaci społeczność, nie zespół projektu, a zapłatą jest blokada tokenów na określony czas, nie ich stała utrata. Co więcej, system aukcji oddziela projekty z dużą społecznością, które stać na wynajem od tych, które prawdopodobnie w ogóle go nie potrzebują. Mała społeczność niepotrafiąca zebrać środków na wynajem, oznacza mało użytkowników więc i mało transakcji, a to oznacza, że mogą zbudować swoje rozwiązanie na dowolnym już działającym parachainie lub wynająć parathread, zamiast zajmować miejsce bardziej potrzebującym, by następnie wraz z rozwojem zbierać środki i wzmacniać społeczność, która pomoże wygrać własne miejsce.
Polkadot musi ograniczyć liczbę projektów, które posiadają parachain (niekoniecznie do 100, liczba będzie zależeć od wielu danych), aby działać szybko i sprawnie. System aukcji ma zapewnić miejsce najlepszym i najbardziej potrzebującym.
Kolejną funkcją DOT, tym razem używanego w crowdloans przez użytkowników, jest udział w “przedsprzedażach”, oferowanych przez parachainy, które oferują własne tokeny w zamian za DOT, tyle że w przypadku tego typu ofert tokenów, DOT są blokowane, nie tracone przez użytkowników.
Jednym z elementów popytu na DOT jest wykorzystywanie go do “polowania na gemy bez ryzyka”. Jeśli token parachaina będzie sukcesem, zyskujemy, jeśli nie, tracimy jedynie czas i nieco rozwadniamy swoje udziały w sieci ze względu na utracony staking.
Konsekwencje aukcji dla parachainów
Wprowadzenie aukcji, które dominują zbiórki środków od społeczności, ma bardzo ciekawe konsekwencje dla samych łańcuchów, które pragną dołączyć do sieci Polkadot, zarówno negatywne, jak i pozytywne lub przynajmniej “motywujące”.
Aktualnie Polkadot oferuje 15% rocznie na stakingu DOT. Co to oznacza? Jeśli parachain nie oferuje w nagrodach za udział w crowdloan więcej niż 15% rocznie, nigdy nie powinien zebrać nawet 1 DOT, ponieważ udział w zbiórce zwyczajnie się nie opłaca.
To oznacza, że dodając do tego ryzyko (token parachaina zawsze będzie miał mniejszą wartość niż DOT i może okazać się niewypałem) parachainy muszą znacznie przebić zwroty stakingu DOT, aby dostać się do sieci, a to oznacza dostosowanie własnej tokenomii i niestety inflacji do Polkadot.
Polkadot zapewniające 15-20% APY sprawia, że projekty muszą zazwyczaj przebić tę cyfrę, albo własną inflacją, albo jednorazową ofertą nowego obiecującego tokena, który własnej wyceny jeszcze nie posiada.
Oczywiście każdy projekt o tym wie i przygotowuje własne strategie i oferty, a także - co istotne - od startu myśli, jak zarabiać, aby samemu zapewnić sobie miejsce w nieskończoność.
To obok kilku wad tego rozwiązania, daje nam ogromną zaletę. Najlepsze parachainy Polkadot będą w przyszłości same opłacać całość lub większość wynajmu z własnych skarbców, co oznacza, że muszą ZARABIAĆ (lub zebrać sporo DOT), a to sprawia, że wbrew pozorom tokenomie będą (lub przynajmniej powinny być) dobrze przemyślane, a same projekty są zmuszone do generowania zysków, ponieważ potrzebują kupić/zgromadzić DOT, które zapewni im zwycięstwo w przyszłych latach.
Czy DOT ma dobrą tokenomię?
Istnieje bardzo wiele zarzutów dotyczących ekonomii w Polkadot. Krytyka dotyczy wysokiej inflacji DOT przy jednoczesnym braku mechanizmów spalania, jeszcze wyższej inflacji tokenów parachainów, aby te mogły w ogóle zdobyć i utrzymać miejsce w sieci oraz brak wykorzystania DOT poza aukcjami, co może powodować problemy z popytem.
To ostatnie to mit. Każdy projekt nie tylko będzie chciał i mógł wykorzystywać DOT w swojej sieci, ale wręcz powinien. Dlaczego? Przypomnijmy, że bezpieczeństwo całego ekosystemu, nie tylko ochrona przed atakami, ale i transferów wiadomości międzyłańcuchowych zależy od Relay Chain i wartości tokenów DOT w stakingu. Im większa wartość, tym większy poziom bezpieczeństwa, a wykorzystywanie DOT, nawet jako alternatywę i jedną z możliwości, będzie tę wartość podnosić.
Inflacja tokenów parachainów mogłaby być problemem gdyby nie to, że każdy projekt na rynku tworzy token, który dystrybuuje przez lata, więc nie robi to wielkiej różnicy w przypadku nowych projektów. Te już istniejące, które np. chcą przejść na własny łańcuch mogą jednak nie wybrać z tego powodu Polkadot, a chociażby wspomniany już Cosmos, który daje większą elastyczność i nie wymaga zachęt dla udziału w zbiórce (być może dlatego dYdX wybrał Cosmos).
Inflacja DOT i brak znacznego spalania jest długoterminowym problemem, ale przypomnijmy, że walidatorzy DOT mają w przyszłości zabezpieczać setki (w teorii) ogromnych sieci z miliardami dolarów zablokowanymi w każdej z nich. Muszą być do tego zachęcani i za to wynagradzani. Tak naprawdę inflację DOT zaczniemy dostrzegać dopiero za około 10 lat, a do tego czasu można wiele zmienić, chociażby wprowadzić różne, dodatkowe mechanizmy spalania, tak jak po 6 latach istnienia zrobiło to Ethereum.
Ogólnie rzecz biorąc DOT ma bardzo podobne wykorzystanie jak tokeny platform smart kontraktów, nieco mniejsze niż one w kwestii opłat transakcyjnych, które każdy parachain zaimplementuje zapewne w swoim tokenie (wiele pozwoli płacić za transakcje w różnych tokenach, również DOT), ale za to dodaje system wieloletniego blokowania DOT w aukcjach i nowe możliwości z tym związane.
Czy DOT to dobra inwestycja?
Jak na aktualny stan istnienia sieci oraz CEL Polkadot, tokenomia DOT wydaje się dobrze przemyślana i zaprojektowana, a w perspektywie 3-4 lat inflacja nie będzie miała większego znaczenia dla ceny (co nie znaczy, że w ogóle nie ma znaczenia).
Inflacja nie będzie tak odczuwalna w ciągu najbliższych lat. Jeśli jednak za 8-10 lat nic się nie zmieni, wtedy będzie można się zaczynać martwić. Tak, dopiero za dekadę zaczniemy odczuwać skutki inflacji. Dzisiaj jest to kwestia bardzo rozdmuchana. 10% rocznie w przypadku kryptowaluty, to nie jest cyfra, która wpływa na krótko- i średnioterminowy potencjał, zwłaszcza w hossie.
Sukces DOT jest powiązany z sukcesem parachainów, ich sukcesów, jakości, znaczenia dla całego rynku i adopcji. Większość z nich to będą nowości, skłonne do zaoferowania inflacji w zamian za wynajem miejsca, aż do czasu generowania odpowiednich zysków w skarbcach.
Istniejące rozwiązania, zwłaszcza te z ograniczoną podażą raczej nie zdecydują się na stworzenie własnego L1 na Polkadot i choć będą wyjątki jak np. Enjin, który buduje swój parachain Efinity, na tym polu DOT wiele wartości raczej nie zbierze.
Czy warto kupić DOT? Oczywiście nie jest to porada inwestycyjna, a jedynie subiektywna opinia, ale uważam, że DOT ma wszystko, aby odnieść sukces i zapewnić niezłe zyski podczas przyszłej hossy, przy dość ograniczonym ryzyku.
Czy jest najlepszą tokenomią na rynku i zapewni najwyższy zysk? Nie, ale uważam, że jedną z pewniejszych inwestycji, która ma ogromny potencjał, a spekulacja podczas hossy popcha cenę w górę wystarczająco, aby nie żałować. Oczywiście o ile Polkadot zyska adopcję i będzie wykorzystywany, poprawiony zostanie UX, nie pojawią się krytyczne błędy w działaniu, a kryptowaluty przetrwają…
Zdecydowanie warto przeanalizować na własną rękę cały, nawiasem mówiąc bardzo skomplikowany projekt Polkadot, jego możliwości i tokenomię, a następnie podjąć własną decyzję.
