Fundamentalna Krypto-Analiza: Kusama

Fundamentalna Krypto-Analiza to cykl artykułów, w których skupiamy się na analizie różnych projektów kryptowalut i tym jak wygląda ich rozwój oraz perspektywy. Niniejszy artykuł, jak wszystkie na Blokpres, nie stanowi porady inwestycyjnej. Zawsze wykonaj własny research!

Projekt

Po głębsze wyjaśnienie czym jest Parachain, Crowdloan, aukcja i jak działa Kusama zapraszam do tego artykułu: 

Polkadot - zajawka

Zapoznanie się z artykułem o Polkadot jest kluczowe, aby zrozumieć zagadnienia używane w tej analizie.

Różnice między projektami są minimalne i głównie polegają na tym, że Kusama jest 4 razy szybsza niż Polkadot i nie chodzi tu o czas bloków, bo te są w obu przypadkach 6-sekundowe, a o zarządzanie, staking, czy czas trwania wynajmu parachainów. Główne różnice to:

Kusama została stworzona przez założycieli Polkadot. Jej celem jest zapewnienia środowiska, w którym projekty, które w zamyśle chcą skupić się na Polkadot, mogły eksperymentować i wdrażać bardziej ryzykowne rozwiązania. Jednak aby Kusama była dobrym odzwierciedleniem Polkadot, musi posiadać społeczność, która używa rozwiązań zaproponowanych przez programistów.

Ilość parachainów na Polkadot jest ograniczona, co doprowadzi do tego, że nie każdy będzie mógł, lub nie każdego będzie stać, aby działać w sieci Polkadot, nawet mimo Crowdloans. Kusama służy więc jako sieć, która pozwala szybko wprowadzić zmiany i eksperymentować przy zachowaniu świadomości zespołów o tym, że zmiany wejdą w życie w działającej sieci, gdzie w grę wchodzą prawdziwe pieniądze tysięcy osób. Dodatkowo, w zamyśle bariera wejścia do ekosystemu Kusama ma być mniejsza niż w przypadku Polkadot (tańsze sloty - wyjaśnienie czym są sloty i kilka innych terminów w artykule o Polkadot, do którego link znajdziesz powyżej).

Mimo że obie sieci bazują na tym samym kodzie, z czasem będą ewoluować niezależnie, zgodnie z decyzjami społeczności, jednak nadal zachowają bliskie powiązanie.

Kusama jest projektem Layer 0. Jest to całkowicie nowe podejście do budowy sieci składającej się z wielu łańcuchów bloków typu Layer1. Najpierw wyjaśnijmy czym jest Layer1 (L1) - warstwa pierwsza/bazowa. Projektem Layer1 jest np. Bitcoin lub Ethereum. Są to sieci, które działają według swoich zasad, a wraz ze wzrostem zainteresowania nimi mogą być skalowane rozwiązaniami Layer2, czyli warstwy drugiej. Lightning Network dla Bitcoina lub Arbitrum dla Ethereum są właśnie takimi projektami. Warstwy bazowe mają być bezpieczne, a L2 szybkie i tanie. Kusama może koordynować kilkadziesiąt projektów L1 takich jak np. Ethereum, na których mogą budować inne projekty (także L2), z tym, że każdy z projektów działających w sieci jest zabezpieczony właśnie przez Proof of Stake Kusama.

Kusama jest dość prostym łańcuchem wykorzystującym mechanizm Nominated Proof of Stake. Dlaczego prostym? Ponieważ nie wspiera smart kontraktów, aby nie przeciążać swojej sieci. Brak obsługi smart kontraktów wydaje się w dzisiejszych czasach czymś niedopuszczalnym, ale Kusama nie ma się tym zajmować osobiście. Zadaniem Relay Chain Kusama, czyli głównego łańucha bloków, jest przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa całej sieci, a resztą, czyli smart kontraktami, DeFi, NFT itd. zajmą się parachainy.

Zespół

Kusama jest zarządzana przez społeczność, jednak ktoś stoi za powstaniem projektu i pracą nad jego rozwojem. Są to dokładnie te same osoby co w przypadku Polkadot, Fundacja Web3 na czele której stoi Gavin Wood, współtwórca Ethereum, twórca języka Solidity oraz założyciel Parity.

Gavin Wood - zajawka

Mimo zarządzania przez społeczność nie ma się co oszukiwać. Autorytet twórców, na czele z Gavinem, będzie przez długi czas kierował tym, w którą stronę podąży projekt, co można było zauważyć, gdy propozycja o terminie aukcji została przyjęta w dokładnie takim stanie jak zaproponował Gavin Wood. Czy to źle? Według jednych tak, według innych, dobry lider, zwłaszcza na początku rozwoju, jest potrzebny.

Co jednak istotne Polkadot i Kusama to jedne z nielicznych projektów, które naprawdę bardzo często wykorzystują zarządzanie i głosowania, w ten sposób usprawniając swoje działanie.

Kryptowaluta KSM

KSM jest natywnym tokenem sieci i służy do zarządzania, opłat, stakingu i aukcji. KSM zostało rozdystrybuowane każdemu, kto brał udział w sprzedaży DOT, a 1% zostało przeznaczone na rozwój ekosystemu. 

Podaż nie została ograniczona do żadnej maksymalnej liczby, a inflacja może wynosić nawet 10% rocznie. Inflacja i nagrody za staking są określone tym samym wzorem co DOT (jeśli zapoznałeś się z artykułem o Polkadot powinieneś go rozpoznać). Skarbiec może spalać niewielkie ilości KSM, ale o deflacji, lub dużym wpływie na inflację nie ma tutaj mowy.

Oprócz dość standardowego wykorzystania, czyli zarządzanie, opłaty i nominacja (nie delegacja) KSM pełni bardzo ważną rolę w sieci. Wszystkie projekty, aby zostać główną częścią ekosystemu, muszą wynająć Parathread, czyli płacić za korzystanie z sieci z bloku na blok, lub zablokować pewną ilość KSM w Parachainie. Ta „ilość” jest określana przez rynek. Im więcej wartościowych projektów chętnych do udziału w aukcjach, tym cena wynajmu powinna wzrastać. Co istotne ta „cena”, kwota wynajmu, nie jest płacona nikomu, a blokowana na dany okres czasu. Dlatego też Crowdloans, czyli zbiórki społeczności, która pomaga swoimi tokenami wygrać aukcję danemu projektowi, mogą cieszyć się coraz większą popularnością. W zamian wszyscy uczestnicy zbiórki otrzymają tokeny projektu, którego wsparli (chyba że nie ma nagród, lub są inne ustalenia).

Popyt na KSM jest podyktowany nie tylko czystą spekulacją i chęcią zarobku na stakingu, ale przede wszystkim aukcjami i udziałem użytkowników w crowdloans, ale również samych projektów, ponieważ niektóre mogą chcieć (i w przyszłości wiele będzie) samemu finansować swój parachain. 

W przyszłości crowdloans będą przeprowadzane: 

• jeśli konkurencja jest wysoka,
• przez mniejsze projekty,
• w ramach „marketingu” i dystrybucji tokenów jako „fair start”

Giełdy

KSM jest dostępny na niemal wszystkich giełdach oprócz Coinbase, więc ewentualne dodanie go do oferty tej giełdy w przyszłości może pozytywnie odbić się na cenie. Płynność jest na bardzo dobrym poziomie, ale warto pamiętać o możliwym szoku podażowym związanym z wejściem w tryb ciągłych aukcji. Jeśli Kusama nadal będzie blokować około 100 tysięcy KSM co parachain, odbije się to na płynności i doprowadzi do bardzo dużych wahań ceny, zarówno pozytywnych jak i negatywnych.

Aukcje Kusama

Na szczęście pierwsze aukcje już za nami i możemy przeanalizować co się wydarzyło. 

W momencie pisania artykułu całkowita podaż KSM osiągnęła nieco ponad 11.3 miliona KSM. Z tego aż 1,114,626 KSM zostało zablokowane w pierwszych pięciu aukcjach na 48 tygodni (w tym momencie zostało 276 dni).

Udział zablokowanych KSM w pierwszych pięciu aukcjach:

Jak widać prawie połowa KSM została zablokowana w Karura, która jest jednym z topowych projektów działających na Kusama. Średnio zostało zablokowane 222 925 KSM na aukcję, co daje „koszt wynajmu” na poziomie ponad 50.6 miliona dolarów (oczywiście pamiętamy, że tokeny wrócą do właścicieli po zakończeniu okresu trwania parachain).

Jednak Karura jest dość wyjątkowym projektem i po wyjęciu jej z równania średnia ilość potrzebnych tokenów, aby wygrać aukcje wynosi 153 372 KSM, czyli mniej więcej tyle ile zebrały trzy ostatnie Crowdloans.

Jeśli to tempo zostanie utrzymane wraz z ilością planowanych Parachainów na koniec tego roku (planuje się około 30) łatwo obliczyć, że powinno zostać usunięte z obiegu około 4.6 miliona KSM, co stanowi 40% podaży. Dodając do tego około 48% zablokowane w stakingu, zostanie zaledwie 1.5 miliona KSM w obiegu.

Oczywiście nie da się stwierdzić jak bardzo jest to możliwe. Według mojej opinii „cena” Parachaina będzie maleć i wyniesie około 50 tysięcy KSM, co nadal może prowadzić do około 30% podaży zablokowanej w Parachainach. Wiele zależy od tego, jakie zwroty z udziału w Crowdloan będą osiągać inwestorzy i jaka będzie cena rynkowa KSM.

W pięciu pierwszych aukcjach wzięło udział 28449 adresów. Nawet zakładając, że każdy adres to 1 osoba i nikt nie brał udziału z różnych adresów, ani w kilku aukcjach, jest to liczba niewielka. Możliwe że ma to związek z niepewnością na rynku lub strachem przed zablokowaniem KSM na długi czas.

Średnio 5700 uczestników na zbiórkę nie jest imponującym wynikiem. Znów musimy wyjąć Karura z równania, bo przewaga jest olbrzymia (14164 adresy na 28449, które brały udział). Wykluczając Karura otrzymamy średnio 3584 adresy na zbiórkę. Jest to mało, ale do tych danych trzeba podejść z dużą rezerwą, ponieważ nie odzwierciedlają one prawdziwej ilości uczestników, ze względu na udział wielu osób poprzez giełdy, co nie zmienia faktu, że dane nie imponują.

Warto podkreślić, że już teraz w kolejce czeka 15 kolejnych projektów, chętnych na dołączenie do 6 pierwszych Parachainów (pierwszym był Statemine, ale jest to „Common Good Parachain”, nie ten aukcyjny).

Zachęty

Do tej pory na giełdach jest tylko dwóch zwycięzców i to ich możemy porównać ich zachęty:

• Phala zaoferowała 150 PHA za 1 KSM przeznaczony KSM, z czego 34% jest dostępne od razu, a reszta uwalniana stopniowo przez 11 miesięcy.
• Karura wraz z bonusami oferowała 22.9 KAR za 1 KSM, z czego 30% jest dostępne od razu, a cała reszta uwalniana przez okres trwania wynajmu.

Przy aktualnych kursach ($225 KSM, $0,85 PHA i $7 KAR) zwrot z zablokowania 1 KSM wynosi odpowiednio:

• Phala - $127,5, z czego $43,35 dostępne od razu po starcie
• Karura - $160,3, z czego $48,9 dostępne od razu po starcie

Ciężko wyliczyć ROI, ponieważ tak naprawdę inwestycji jako takiej tutaj nie ma. Blokujemy KSM na niecały rok i otrzymujemy za to tokeny. Można więc porównać to do stakingu KSM.

W tym samym okresie stakując KSM (~14% rocznie) zarobilibyśmy $31,5 zakładając, że cena przez rok się utrzyma, a to oznacza, że tylko początkowe uwolnienie było warte o 35,5% więcej w przypadku PHA i 55,2% w przypadku KAR niż roczny staking KSM. Całkowite odblokowanie to odpowiednio 304% i 408% więcej. Naszym kosztem jest poświęcenie płynności na rok w zamian za kilkuset procentowe zwroty. Zakładając mądrą strategię inwestycji w aukcje tylko części posiadanych KSM, aby ubezpieczyć się na wypadek nagłego wzrostu (lub spadku) ceny, udział w zbiórkach wydaje się na ten moment dobrym wyjściem.

Wykorzystanie i adopcja

Wraz ze startem aukcji znacznie wzrosła liczba transakcji, która szybko spadła po zakończeniu pierwszej zapowiedzianej transzy i zapewne znów zacznie rosnąć gdy Kusama wejdzie w tryb ciągłych aukcji, tym razem wzrost może być już stały.

Liczba transakcji dziennie, źródło: Polkascan 

Poprzednie 7 dni to około 3-5 tysięcy transakcji, gdy w szycie było ich ponad 70 tysięcy. Jeśli porównamy Kusama do kuzyna (kuzynki?) w tej kwestii, to na Polkadot w ostatnim tygodniu przetwarzano około 5-10 tysięcy transakcji dziennie.

Podobnie sytuacja wygląda z nowymi adresami. Duży wzrost gdy zaczęły się aukcje, a następnie spadek. 

Liczba nowych kont, źródło: Polkascan 

W ciągu ostatniego tygodnia było tworzonych zaledwie około 300 nowych kont dziennie, to bardzo mało. Dla porównania w tym samym czasie Polkadot zyskało około 4 tysiące kont dziennie. Całkowita ilość kont na Kusama to ponad 208 tysięcy.

Mimo że mamy tutaj do czynienia z projektem działającym we "właściwy" sposób zaledwie od kilku tygodni (aukcje, parachainy itp.), to mała ilość nowych kont może zdecydowanie martwić. Ilość transakcji w przypadku Kusama nie jest jednak aż tak istotna ze względu na budowę sieci.

Wszystkie te dane będą się zmieniać pozytywnie dla Kusama wraz ze wspomnianym wcześniej wejściem w fazę ciągłych aukcji. Widać jak dużo miejsca do rozwoju ma jeszcze Kusama, a przy okazji także Polkadot, który podobnie zareaguje po starcie aukcji.

Ekosystem Kusama

Początkowo ekosystem Kusama będzie składał się z wielu projektów budujących także na Polkadot. Są to świetne projekty wspierane przez wielu znanych i dużych inwestorów (Coinbase Ventures, Binance). Zespoły bardzo poważnie traktują Kusama, ale nie można zapominać, że dla większości to Polkadot jest głównym celem. 

W skład ekosystemu Kusama w tym momencie wchodzi 5 projektów Parachain, o których więcej przeczytasz tutaj, a także Statemine, czyli Common Good Parachain, który pozwala każdemu na tworzenie dowolnych tokenów, w tym także NFT.

Na swoje miejsce czekają także inne projekty takie jak Basilisk, który otarł się o wygranie 5 aukcji, Altair, czyli wersja Centrifuge działająca na Kusama, czy Sakura, której „projekt matka” Clover został niedawno dodany do wielu giełd w tym Coinbase i Binance.

TVL

W tym momencie wskaźnik zablokowanej wartości (TVL) ekosystemu Kusama jest niewielki, ponieważ... sieć dopiero zaczęła działać (bez parachainów nie było DeFi).

Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę zablokowane w Prachainach KSM to otrzymamy ponad 250 milionów dolarów. Do tego możemy dodać 35 milionów, które już są zablokowane w Karura. 

Konkurencja

Co ciekawe Kusama właściwie nie ma konkurencji, ponieważ żaden inny projekt nie stosuje takiego podejścia… oprócz Polkadot. Tak naprawdę to właśnie DOT może się okazać największym problemem Kusama, ale wcale nie musi. Sukces Polkadot może i zapewne będzie oznaczał sukces Kusama, brak dużego sukcesu na pewno zakończy się dla „kanarka” w dłuższym terminie niedobrze.

Jeśli jednak pominiemy pewne technikalia i na siłę postaramy się upchnąć jakąś konkurencję, to jest nią każdy projekt smart kontraktów. Ethereum, BSC, Cardano, Cosmos (który jest najbliżej jeśli chodzi o porównywanie projektów do KSM i DOT), Tezos, Algorand, Avalanche, Elrond itd. Jest to bardzo szybko rozwijający się sektor rynku i ciężko się tam wybić. Takie porównanie jest jednak na bardzo na wyrost ze względu na to, że żadna z tych sieci nie ma nawet podobnych założeń do Kusama i Polkadot, może oprócz Cosmos.

Zagrożenia rozwoju

Niestety w wielu porównaniach Polkadot (bo Kusama rzadziej) jest stawiany obok platform smart kontraktów, co tworzy pewne postrzeganie obu tych projektów jako rywali Ethereum. Jak możesz się domyślać  „rywalizacja” z Ethereum, Cardano, BSC i innymi sieciami nie będzie łatwa, ale to nie jedyne, o co Kusama musi się martwić. Tylko dla obowiązku wspominam o niekorzystnych regulacjach i krachu na rynku, ponieważ takie zagrożenie dotyczy właściwie każdego projektu. Przejdźmy więc do tych właściwych.

Kusama jest tą „eksperymentalną” siecią, która szybko się rozwija i ulepsza, ale wiąże się to z większym ryzykiem występowania błędów. Każdy kolejny wykryty i naprawiony błąd to ogromny plus dla Polkadot, gdzie nie ma prawa się on powtórzyć, ale duża liczba ewentualnych problemów może skutecznie odstraszać użytkowników. Patrząc na to kto pracuje nad projektem jest to mało prawdopodobne, ale możliwe.

Innym dużym problemem Kusama jest jej wizerunek. Wiele osób nie rozumie celu tego projektu, kwestionuje ten cel lub traktuje Kusama jak testnet Polkadot i nie przywiązuje większej wagi do tego co się z nim dzieje. Praca nad zmianą tego wizerunku i rozwój social mediów, które również "szału nie robią" jest bardzo istotna dla odbioru Kusama.

Co warto zaznaczyć Kusama NIGDY nie będzie tym pierwszym projektem. Zawsze w porównaniu do Polkadot będzie numerem 2.  Długoterminowy sukces Kusama jest także zależny od tego jak zostanie przyjęty Polkadot.

Kolejnym z zagrożeń jest brak kompatybilności z EVM. O ile większość Parachainów jest kompatybilna z Ethereum, o tyle sama Kusama już nie jest i wymaga instalowania kolejnego rozszerzenia przeglądarki, zarządzania kolejnymi kluczami itd. Co więcej, jedna z najważniejszych stron do zarządzania swoimi KSM, nominacji itd. polkadot.js.org jest bardzo nieprzyjazna w odbiorze dla zwykłego użytkownika i wymaga wielu poprawek UX.

Krótkoterminowym zagrożeniem może być także rozpoczęcie aukcji na Polkadot, które narobią mnóstwo szumu wokół DOT i przyćmią wszystko, co będzie działo się w tym czasie na Kusama, choć w tym wypadku KSM może oberwać także pozytywnym rykoszetem.

Podsumowanie

Kusama jest projektem bardzo perspektywicznym, który prezentuje całkowicie inne podejście do łańcucha bloków i ekosystemu. Wiele danych pokazuje, że posiada mnóstwo miejsca do rozwoju, znajduje się dopiero na początku swojej drogi i jeszcze zdecydowanie nie pokazała wszystkiego, na co ją stać. 

Należy jednak pamiętać o wielu czynnikach ryzyka, które mogą niekorzystnie wpłynąć na ewentualną inwestycję w KSM.

W długim terminie wiele zależy od Polkadot i liczby użytkowników tych sieci. Większa adopcja Polkadot może (ale nie musi) pozytywnie odbić się na Kusama, jednak brak tej adopcji na pewno wpłynie na "kanarka" negatywnie.